Begrippenlijst

Actualiteit

De actualiteit geeft het tijdsverschil weer tussen de meting en het beschikbaar hebben van de gegevens. Indien gegevens direct na de meting beschikbaar en bruikbaar zijn, is er sprake van een hoge actualiteit. Voor bijvoorbeeld beleidsdoeleinden of onderzoek is de actualiteit van de gegevens van minder groot belang dan bij het aansturen van dynamisch verkeersmanagementmaatregelen of het verstrekken van actuele verkeersinformatie.

Aggregatieniveau

Het aggregatieniveau is het niveau waarop individuele onderzoeksdata zijn samengevoegd. Gegevens kunnen worden samengevoegd op basis van plaats (bijvoorbeeld verschillende rijstroken samenvoegen) of op basis van tijd (bijvoorbeeld snelheidsgegevens kunnen bestaan uit kwartiergemiddelden). Voor beleidsdoeleinden kan bijvoorbeeld worden volstaan met een hoog aggregatieniveau; dit is namelijk gericht op hoofdlijnen.

Automatische Incident Detectie (AID)

Automatische Incident Detectie (AID) is een automatische functie binnen een filedetectiesysteem. Deze functie zorgt ervoor dat het verkeer bij een verstoring in de verkeersstroom, bijvoorbeeld door een file of een ongeval, automatisch wordt gewaarschuwd. Op de matrixborden boven de weg worden automatisch de maximum snelheid aangegeven van 70 (eerste matrixbord) en 50 km/uur (opvolgende matrixborden).

Basisdiagram

Het basisdiagram geeft de relatie weer tussen de intensiteit, de dichtheid en de snelheid. Het basisdiagram wordt ook wel het fundamenteel diagram van de verkeerskunde genoemd.

Meer informatie over het basisdiagram en de fundamentele relaties is hier te vinden.

Beschikbaarheid

De beschikbaarheid geeft aan in hoeverre de meetwaarde of de informatie beschikbaar is voor gebruik. Beschikbaarheid kan zowel betrekking hebben op het meetsysteem als op het presentatiemiddel (de DRIP of de website) en wordt uitgedrukt in een percentage van de tijd.

Betrouwbaarheid

Met betrouwbaarheid wordt aangegeven in hoeverre een systeem beschikbaar is, nauwkeurig is en hoeveel varatie er is in de beschikbaarheid en nauwkeurigheid.

Betrouwbaarheidsinterval

Het betrouwbaarheidsinterval is een bereik aan weerszijden van een steekproefgemiddelde behorende bij een bepaald betrouwbaarheidsniveau. U kunt dus met behulp van het betrouwbaarheidsinterval aangeven met een bepaald betrouwbaarheidsniveau (bijvoorbeeld 95% zekerheid) welke marge (onzekerheid) er is rondom het steekproefgemiddelde.

Blokrijden

Blokrijden is een techniek om rust in het verkeer te brengen waarbij een of meer auto's van de politie of Rijkswaterstaat met een constante ('optimale') snelheid midden op de snelweg gaat rijden. De achterliggende voertuigen kunnen hier niet voorbij en moeten dus met dezelfde constante snelheid blijven rijden. Hierdoor wordt het telkens optrekken en afremmen vermeden waardoor de kans op ongelukken en files wordt verkleind.

Bufferen

Met bufferen wordt met behulp van een bufferstrook de file breder gemaakt zodat deze minder lang is. Hiermee wordt voorkomen dat een file zo lang wordt dat andere verkeersstromen worden gehinderd, bijvoorbeeld door een afslag of een kruising te blokkeren.

Capaciteit

De capaciteit is het maximum aantal voertuigen dat per tijdseenheid een zekere dwarsdoorsnede kan passeren. De capaciteit wordt meestal uitgedrukt in voertuigen per uur. De capaciteit is gelijk aan de maximale intensiteit van een weg. Capaciteit is geen constante waarde maar afhankelijk van verschillende factoren. Meer informatie over de capaciteit is hier te vinden.

Cellular Automata Modellering

Cellular Automata Modellering is een type micromodel waarbij de weg in kleine cellen wordt opgedeeld die wel of niet bezet zijn door een voertuig. Deze methode leent zich uitstekend voor microsimulaties die zeer snel doorgerekend kunnen worden. Dit zorgt ervoor dat ze bijvoorbeeld ook voor online simulatie geschikt zijn.

Centraal DRIP Management Systeem (CDMS)

In het Centraal DRIP Management Systeem (CDMS) wordt bepaald welke informatie over welke routes op de Dynamische RouteInformatie Panelen worden getoond. Dit zijn meestal filelengte teksten die elke minuut automatisch gegenereerd worden op basis van meetgegegevens uit detectielussen. Maar het kunnen ook andere teksten zijn die bijvoorbeeld door de operator in de verkeerscentrale op de DRIP worden gezet.

Congestie

Congestie is een vertraging op het wegennet die een automobilist ondervind als gevolg van een te groot verkeersaanbod of een (tijdelijke) verlaging van de capaciteit. Op het hoofdwegennet spreekt men ook wel van file en op het onderliggende wegennet van een wachtrij. De hoeveelheid congestie kan bijvoorbeeld worden wordt uitgedrukt de filelengte (aantal kilometer), de fileduur (aantal uur dat de file er staat), filezwaarte (filelengte maal fileduur) en aantal voertuigverliesuren (toatle vertraging van alle automobilisten samen). Congestie wordt meestal bepaald op basis van snelheid: als de gemiddelde snelheid van de verkeersstroom lager is dan een bepaalde grenswaarde. In de praktijk worden verschillende grenswaarden gebruikt. Als gevolg hiervan kan een verschillend filebeeld ontstaan bij nagenoeg dezelfde verkeersafwikkeling.

Dichtheid

De dichtheid van de verkeersstroom is het aantal voertuigen dat zich op een bepaald tijdstip op een wegvak met een bepaalde lengte en breedte bevindt. De dichtheid wordt meestal uitgedrukt in voertuigen per kilometer.

Meer informatie over de dichtheid is hier te vinden. De relatie tussen dichtheid, intensiteit en snelheid staat beschreven in het artikel over de fundamentele relatie.

Dynamische Route InformatiePaneel (DRIP)

Een Dynamisch Route Informatie Paneel (DRIP) is een boven of langs de weg geplaats paneel waarmee actuele routeinformatie en routeadviezen aan de weggebruiker kunnen worden gegeven. Het doel van een DRIP is om de verdeling van het verkeersstroom over de autosnelwegen te optimaliseren, de congestiekans te verkleinen, en het reiscomfort van de weggebruikers te verhogen.

Dynamische kruispunt indeling

Maatregel waarbij de indeling van een kruispunt dynamisch kan woren aangepast met behulp van LED's als wegmarkering en/of met portaalborden boven de opstelstroken.

Floating Car Data (FCD)

Bij floating car data wordt verkeersinformatie verzameld door het volgen van individuele voertuigen.

Filealgoritme

Een filealgoritme berekend op basis van de ingewonnen gegevens de filelengte.

Frequentie van de inwinperiode

De frequentie van de inwinperiode geeft aan hoe vaak de gegevens worden ingewonnen. Zo kan er bijvoorbeeld continu of periodiek worden ingewonnen. Periodieke metingen kunnen afkomstig zijn uit continue meetsystemen. Voor het verstrekken van actuele verkeersinformatie is het van belang dat de gegeven continu worden ingewonnen terwijl voor de eveluatie van een maatregel kan worden volstaan met twee periodieke metingen. Eén meting voor invoering van de maatregel en één na invoering van de maatregel.

Fundamenteel diagram

Het fundamenteel diagram geeft de relatie weer tussen de intensiteit, de dichtheid en de snelheid. Het fundamenteel diagram wordt ook wel het basisdiagram genoemd.

Meer informatie over het fundamenteel diagram en de fundamentele relatie is hier te vinden.

Fundamentele relatie

De fundamentele relatie (ook wel basisrelatie) van de verkeerskunde legt het verband tussen de intensiteit (q), de dichtheid (k) en de gemiddelde snelheid (u). De verhouding tussen deze drie grootheden kan worden omschreven al q = k * u

Een uitgebreide beschrijving van de fundamentele relatie is te vinden in het artikel over de fundamentele relatie.

Groene golf

Een groene golf is een methode om het verkeer binnen de bebouwde kom beter te laten doorstromen. Door op een lange (doorgaande) weg met veel verkeerslichten, deze verkeerslichten aan elkaar te koppelen en aan te passen aan de gemiddelde rijsnelheid kan worden voorkomen dat het verkeer steeds moet stoppen.

H/B-matrix

Een Herkomst/Bestemmingsmatrix (H/B-matrix) is een tabel waarin wordt aangegeven waar verkeer vandaan komt en waar het naar toe gaat. De H/B-matrix geeft belangrijke input voor verkeerskundige analyses en modelleringen.

Meer informatie over het opstellen en het gebruik van de H/B-matrix is hier te vinden.

Hiaat

Een hiaat is het "gat" tussen twee voertuigen. Dit gaat kan uitgedrukt worden in een tijd of in een afstand. Zie ook 'volgtijd'.

Homogene en stationaire verkeersstroom

Een homogene en stationaire verkeersstroom is een verkeersstroom die "overal gelijk" is verdeeld. Zowel over de ruimte (homogeen) als over de tijd (stationair). Omdat een verkeersstroom is opgebouwd uit verschillende afzonderlijke voertuigen met elk hun afzonderlijke gedragingen, zal een homogene en stationaire verkeersstroom in de praktijk niet vaak voorkomen. Homogene en stationaire verkeersstromen worden daarom vooral binnen de verkeerskundige theorie toegepast. Voor kleine afstanden en kleine tijdsperiodes (ordegrootte een paar honderd meter en een paar minuten) geeft de veronderstelling van een homogene en stationaire verkeersstroom een redelijke benadering.

Incident

Veel files ontstaan als gevolg van incidenten. Een incident is elke onverwachte gebeurtenis die de capaciteit kan beïnvloeden. Dat kunnen aanrijdingen zijn maar ook afgevallen lading, stilstaande voertuigen op de rijstrook, de vluchtstrook of in de berm.

I/C-verhouding

De I/C-verhouding geeft aan hoe het actuele aantal voertuigen per uur op een weg (de intensiteit) zich verhoud tot het maximale aantal voertuigen dat per uur op de weg kan rijden (de capaciteit).

Meer over de relatie tussen de intensiteit en de capaciteit is te vinden in het artikel over over de fundamentele relatie.

Instantane reistijden

Instantane of momentane reistijden zijn reistijden die dienen als voorspeller. Ze zijn gebaseerd op de laatst beschikbare metingen langs de route en op de veronderstelling dat de verkeerscondities langs de route niet veranderen. Een uitgebreidere uitleg over instantane snelheden is hier te vinden.

Intensiteit

De intensiteit van de verkeersstroom is het aantal voertuigen dat per tijdseenheid een zekere wegdoorsnede passeert. De intensiteit wordt meestal per voertuigcategorie uitgedrukt in voertuigen per uur.

Meer informatie over de intensiteit is hier te vinden. De relatie tussen dichtheid, intensiteit en snelheid staat beschreven in het artikel over de fundamentele relatie.

Lateraal rijgedrag

Lateraal rijgedrag is het gedrag waarbij een individuele bestuurder van rijstrook wisselt om in te spelen op de karakteristieken van de weg en het verkeer. Lateraal gedrag houdt verband met longitudinaal gedrag. Meer informatie hierover is hier te vinden.

Level of Service

De Level of Service (LOS) geeft wat de mate van dienstverlening op een weg is. Een hoge level of service betekent dat de snelheden hoog zijn en intensiteiten laag. Over het algemeen betekent dit dat de gebruiker snel en comfortabel over een weg kan rijden. Een korte toelichting op de Level of Service is hier te vinden.

Longitudinaal rijgedrag Lateraal rijgedrag

Longitudinaal rijgedrag is het gedrag waarbij een individuele bestuurder op zijn huidige rijstrook inspeelt op de karakteristieken van de weg en het verkeer door te versnellen of te vertragen. Longitudinaal gedrag houdt verband met lateraal gedrag. Meer informatie hierover is hier te vinden.

MoniBAS

MoniBas is een systeem dat de data uit MoniCa bewerkt via een serie algoritmes. In een eerste slag (de module Prepoc) worden ontbrekende gegevens zo goed mogelijk aangevuld. In volgende stap worden op basis van deze gegevens ook reistijden geschat.

MoniCa

In de DVM kamer staat een map met artikelen over monica.

Nauwkeurigheid

De nauwkeurigheid geeft aan in hoeverre een gemeten of berekende waarde overeenstemt met de daadwerkelijke waarde. Indien er honderd auto's over een weg rijden terwijl het monitoringsysteem er maar 25 meet, dan is het meetsysteem niet nauwkeurig. Een hoge mate van nauwkeurigheid is met name van belang bij een gedetailleerde informatiebehoefte zoals bij de aansturing van dynamische verkeersmanagementsystemen het geval is. Niet alle informatie hoeft even nauwkeurig te zijn. Als bijvoorbeeld de volgafstanden tussen de auto's van belang zijn, is het niet erg als de informatie over de snelheid minder nauwkeurig is.

Personen auto equivalenten (PAE)

Een Personen Auto Equivalent (PAE) is het equivalent voor één personenvoertuig. Deze eenheid wordt gebruikt om een mix van vrachtvoertuigen en personenvoertuigen in een waarde uit te drukken. Een vrachtvoertuig is, afhankelijk van de situatie, ongeveer 1,5 á 2 PAE.

PSLB-algoritme

Afkomstig uit het artikel Vergelijking reistijdschattingen met MTS en MoniCa

Redundantie

Redundantie is het zodanig meervoudig uitvoeren van onderdelen, dat het geheel goed blijft functioneren wanneer één of meer onderdelen defect raken of verloren gaan. Zo kunnen gegevens redundant worden opgeslagen en kunnen technische systemen zowel op component- als systeemniveau redundant worden uitgevoerd.

Referentiekader

Het referentiekader is een kwantitatieve specificatie van de gewenste situatie. Deze gewenste situatie wordt voor alle afzonderlijk te onderscheiden wegvakken uitgedrukt door een criterium (grootheid) en een grenswaarde (eenheid).

Regelscenario

Een regelscenario is een van te voren opgesteld draaiboek voor een specifieke situatie waarin is vastgelegd hoe te handelen bij een gegeven verkeerssituatie en welk doel daarbij moet worden nagestreefd'. De vorm is een schakelschema waarin precies is aangegeven welke maatregelen op welk moment moet worden ingezet dan wel beëindigd. Regelscenario's zijn vooral van belang bij gecoördineerde inzet van netwerkbrede maatregelpakketten.

Regelstrategie

Een regelstrategie is een netwerkbrede doelstelling voor het (met behulp van dynamisch verkeersmanagement) verdelen van de beschikbare capaciteit bij overbelasting van het wegennet. De regelstrategie bestaat uit:

• voorkeursroutes: routes waarlangs het verkeer bij voorkeur wordt geleid;
• geprioriteerde netwerkdelen: wegen en knooppunten die 'voorrang' krijgen als het verkeersaanbod te groot dreigt te worden.

Reistijd

De reistijd is de tijdsduur voor het afleggen van een traject met een vastgestelde lengte door één of een aantal voertuigen. De reistijd is een zeer belangrijk gegegeven voor de gebruiker van de infrastructuur welke inzicht geeft in de doorstroming van het verkeer. Op het autosnelwegennet wordt vaak gebruik gemaakt van de floating car methode (meerijden in de stroom) of maakt het trajectcontrolesysteem gebruik van automatische beeldherkenning teneinde reistijden te bepalen. Op het onderliggende wegennet de voorkeur uitgaat naar kentekenherkenning.

Service Level Agreement

Een Service Level Agreement (SLA) is een door Rijkswaterstaat gehanteerde term voor afspraak of contract.

Snelheid

De snelheid geeft aan welke afstand een voertuig binnen een bepaalde tijdsperiode kan afleggen, oftewel hoe hard een voertuig rijdt. Snelheid wordt meestal uitgedrukt in kilometer per uur of meter per seconde. Er kunnen meerdere soorten snelheid worden onderscheiden. Het eerste onderscheid is dat tussen gemiddelde snelheid en individuele voertuigsnelheid. Daarnaast wordt er onderscheid gemaakt tussen puntsnelheid en trajectsnelheid.

Meer informatie over deze verschillende soorten snelheid is hier te vinden. De relatie tussen dichtheid, intensiteit en snelheid staat beschreven in het artikel over de fundamentele relatie.

Spitsstroken

Een spitsstrook is een extra rijstrook op een rijbaan van een autosnelweg die tijdens drukke verkeersperioden (tijdens de spits) wordt opengesteld.

Toeritdosering

Een toeritdosering is een systeem waarmee het verkeer gereguleerd wordt toegelaten op de weg. Het doel van toeritdosering is het beperken van het aantal invoegende voertuigen om zo de verkeersdoorstroming op de hoofdrijbaan niet te verstoren.

Traffic Eyes

Traffic Eye is een detectiesysteem van Siemens dat gebruik maakt van twee infrarooddetectoren. De Traffic Eyes sturen sms-berichten met de gemeten verkeersgegevens naar een centrale computer. Die verwerkt de gegevens tot concrete verkeersinformatie.

Trajectorieën methode

Uitleg staat in paragraaf 3.1 van: Van Lint, Evaluatie en analyse van reisinformatie, TU Delft Faculteit Civiele Techniek in opdracht van Adviesdienst Verkeer en Vervoer, juni 2006

Verkeerscentrale

Vanuit de verkeerscentrale worden de verkeersstromen in goede banen geleid. Er zijn vijf regionale verkeerscentrales. Het Verkeerscentrum Nederland (VCNL) coördineert het werk van de regionale centrales bij verstoringen met gevolgen op landelijke schaal. Verschillende grote gemeenten hebben hun eigen verkeerscentrale om het verkeer in de stad te coördineren.

Verkeersprestatie

De verkeersprestatie op een wegvak geeft aan hoeveel voertuigen dat wegvak heeft verwerkt en wordt gebruikt om inzicht te geven in de routekeuze en de verkeersveiligheid. De verkeersprestatie wordt verkregen door de intensiteit op een wegvak te vermenigvuldigen met de lengte van een wegvak waarover de gemeten intensiteit per tijdseenheid geldig is. De verkeersprestatie wordt meestal uitgedrukt in voertuigkilometers per uur. Een hogere verkeersprestatie in een bepaalde tijdperiode kan zowel positief als negatief zijn: positief als het betekent dat er meer voertuigen zijn verwerkt, negatief als het betekent dat de voertuigen gebruik zijn gaan maken van langere routes.

Voertuigtrajectorieën

link met trajectorien methode

Volgafstand

De afstand tussen twee rijdende voertuigen (van voorkant tot achterkant), meestal in meters.

Volgtijd

De volgtijd is de afstand tussen twee voertuigen uitgedrukt in de tijd. De volgtijd kan worden bepaald door de tijd te meten tussen het passeren van één voertuig en het volgende voertuig. Indien men ook de tijd meeneemt die de auto er over doet om een bepaald punt te passeren dan spreekt men van kop-tot-kop. Neemt men deze tijd niet mee dan spreekt men van de staart-tot-kop-volgtijd. Dit laatste wordt ook de hiaattijd genoemd.

VRI

Een Verkeers Regel Installatie (VRI) regelt met behulp van verkeerslichten de verkeersafwikkeling op gelijkvloerse kruisingen.

Wachtrij

Daar waar men op het hoofdwegennet spreekt van congestie, is er op het onderliggend wegennet sprake van het ontstaan van een wachtrij. Een wachtrij kan bijvoorbeeld worden gedefinieerd als een aaneengesloten rij voertuigen met een onderlinge volgtijd van minder dan 3 seconden en een snelheid van minder of gelijk aan 10 km/ u.

Wisselstrook

Een wisselstrook is een rijstrook die afhankelijk van de drukte geopend wordt voor een bepaalde rijrichting.

Bronnen

• Rijkswaterstaat AVV; Leidraad model- en evaluatiestudies benuttingsmaatregelen, 2002.

• Rijkswaterstaat AVV; MaatregelenCatalogus Benutten Overzicht van verkeerskundige maatregelen voor Gebiedsgericht Benutten, 2005.

• ir. H. Harms; 80 km/u vertraagt? De oorzaken van de toename in filezwaarte na invoering van de 80 km/u maatregel, Technische Universiteit Delft, november 2006

• Dr.ir. S.P Hoogendoorn, ir. G. Hegeman, ir. Th Dijker (2004); Traffic Flow Theory and Simulation; diktaat CT4821, Technische Universiteit Delft, 2004

• ir. R.J. ter Kuile; Rijgedrag en verkeersafwikkeling bij werk in uitvoering met versmalde rijstroken, Technische Universiteit Delft, 2006

• Dr. ir. J.W.C. van Lint; Data fusie en toestand schatten: het maximale halen uit onbetrouwbare en heterogene verkeersgegevens, bijdrage aan de PAO Cursus Regionale Verkeersmonitoring, november 2006

• Dr. ir. J.W.C. van Lint; Evaluatie en analyse van reisinformatie, Technische Universiteit Delft in opdracht van Adviesdienst Verkeer en Vervoer, juni 2006